Plan van aanpak Energietransitie in Kantershof

In ons land is net voor de zomer een klimaatakkoord getekend door Ngo’s, overheden, bedrijven en anderen. En ook voor Kantershof betekent de energietransitie veel. Op 19 september 2020 is op de bestuursvergadering van de Bewonersbelangenvereniging Kantershof besloten om samen met, voor en door de bewoners een onderzoekstraject in te gaan voor de energietransitie in Kantershof. Isolatie, warmtepompen, zonnepanelen, procesaanpak en meer gaat onderzocht worden.
Het bestuur van de Bewonersbelangenverening Kantershof heeft het besluit genomen om een traject op gang te brengen om als bewoners samen keuzes hierin te maken, met een regierol voor het bestuur van de vereniging. In dit korte plan van aanpak presenteert de verenging de manier waarop het hierbij te werk wil gaan.

1. De situatie
Kantershof is een wijk met 600 huizen en is gebouwd voor sociale huurwoningen gesitueerd aan de rand van de Bijlmermeer. Er staan drie types woningen met elk een eigen bouwplan. De wijk is in de jaren zeventig van de vorige eeuw opgeleverd. In 1995 zijn alle voor- en achtergevels van de 600 woningen vernieuwd in kunststof-uitvoering. De meeste woningen zijn gelabeld met energielabel C en enkele met B. Een aantal woningen heeft nu nog enkel glas. Een 20-tal woningen beschikt over zonnepanelen. Er is 1 woning opnieuw geïsoleerd. En er zijn nu twee woningen aardgasvrij.
Er zijn eenlaags woningen gebouwd als ouderenwoning. Tweelaags woningen gebouwd als gezinswoning. Er zijn drielaags woningen gebouwd als zogenaamde woningen voor grote gezinnen c.q. mede als gebruiksruimte.
Na de renovatie in 1995 heeft de sociale wooncoöperatie eerst woningen aan huurders verkocht. Daarna is het restant aan een investeerder verkocht. Van de 600 woningen zijn er 528 van bewoners/eigenaren. 48 woningen zijn van twee investeerders. Zo’n 24 woningen worden door individuele eigenaars verhuurd.
De bewoners van Kanterhof zijn voor 52% lid van de Bewonersbelangenvereniging Kantershof. Er worden jaarlijks twee Burendagen georganiseerd door en voor buurtbewoners. Ook worden door spontane burengroepen meerdere acties opgezet, vooral om het groen in de omgeving te verbeteren.

2. Doelstellingen
De doelstellingen van dit plan van aanpak voor de energietransitie in Kantershof zijn tweeledig:
– Met bewoners concreet vormgeven aan ‘no-regret-maatregelen’.
– Met draagvlak van de bewoners uitwerken van de opties om op termijn van het gas af te gaan. Binnen de processtappen van de WAM (proces Wijken Aardgasvrij Maken) van de gemeente Amsterdam, willen de bewoners de ruimte gebruiken om een voor hun buurt
meer passend warmtealternatief te onderzoeken.
De focus voor de komende tijd ligt op het vormgeven van de no-regret-maatregelen. Waarna er verder gekeken wordt naar de beste warmteoplossing voor Kantershof. De Oplossing voor de K-Buurt algemeen lijkt meer gericht op gestapelde bouw. Kantershof wijkt hiervan af.

Een korte uitwerking van de doelstellingen
Uitvoeren van no-regret-maatregelen
Dit zijn maatregelen zoals vloerisolatie, verbeterde dakisolatie, zonnepanelen en dubbelglas:
maatregelen waarvan je geen spijt krijgt en die we zonder meer kunnen doen. De doelstelling is om voor alle woningen betaalbare isolatiemaatregelen te onderzoeken. Waarbij de keuze altijd blijft liggen bij de bewoners, en we onder meer in gezamenlijkheid offertes aanvragen zodat de aanpak op wijkniveau veel goedkoper en kwalitatief beter wordt. Voor de hele wijk wordt onderzocht hoe de zeer gebrekkig geïsoleerde voor- en achtergevels verbeterd of vervangen kunnen worden. Doelstelling is om bij minimaal 200 woningen een verbetering van het energielabel te hebben gerealiseerd van C naar B.

Draagvlak voor opties om van het gas af te gaan
In dit plan van aanpak staat voor dit doel vooral het uitwerken van de opties centraal. De schop gaat dus nog niet de grond in. Omdat er voor deze doelstelling nog veel valt uit te zoeken en het niet een, twee, drie duidelijk is welke optie op de lange termijn de beste is, gaan we hierbij vooral de verschillende opties goed uitwerken. Daarmee kan de kans op draagvlak voor (een of meerdere van) deze opties worden vergroot. We willen van breed naar gericht werken. Dus eerst alle opties naast elkaar leggen, daarna een selectie maken die we kunnen aanbieden voor doorrekening.

3. De aanpak in 4 stappen.
We kiezen in de wijk voor een aanpak die zowel gericht is op het (eventueel collectief) aanbieden van verschillende no-regret-aanpassingen, als het in kaart brengen van mogelijke langetermijnoplossingen voor de hele wijk en daarvoor het draagvlak te creëren. Concreet kiezen we
een aanpak met de volgende stappen.
Stap 1. Uitgangspunten en draagvlak
Uit de eerste inventarisaties rondom dit thema blijkt dat er weinig interesse is in de energietransitie. Ook blijkt dat bewoners er verschillend in zitten. De een wil vooroplopen, de ander wacht liever af totdat de kinderziektes uit de verschillende oplossingen zijn gehaald. Het is nodig om met de bewoners in de wijk een zorgvuldig proces te organiseren waarin de uitgangspunten van de aanpak
gezamenlijk worden afgesproken. Veel bewoners zijn niet in staat om te investeren in hun woning. Veel bewoners zitten in de overlevingsmodus, verborgen en zichtbare armoede is onderdeel van Kantershof. Ook bij bewoners/eigenaren. De investeerders/eigenaar van de 48 huurwoningen is een onbekende en onzichtbare partij. Deze uitgangspunten gaan onder meer in op de gewenste snelheid,
de mate van gezamenlijkheid e.d.
Onderdeel van deze stap is het opzetten van een enquête in de wijk en het maken van warmtefoto’s van de verschillende woningtypes in de buurt om inzichtelijk te krijgen waar we het precies over hebben. Deze enquête is met name gericht op het in kaart brengen van draagvlak voor de no-regret maatregelen.

Resultaat stap 1. Resultaat van deze stap is het benoemen van de gezamenlijke uitgangspunten van de energietransitie in onze wijk.
Stap 2. De no-regret-maatregelen in kaart brengen en tot uitvoering brengen
Er zijn in onze wijk een aantal no-regret-maatregelen mogelijk die bewoners sowieso kunnen doen, onafhankelijk van de oplossingen op de lange termijn voor de energietransitie als geheel. Kort door de bocht: het dichten van kieren en verder isoleren is altijd goed. Onderdeel van deze stap is het maken van een menukaart waarin de verschillende maatregelen die mensen kunnen nemen in hun huis zijn uitgewerkt. En hierbij staan ook uitvoerders vermeld waarmee bewoners goede ervaringen hebben en die bereid zijn om korting te geven. Tevens staan hierbij de financieringsmogelijkheden en subsidiemogelijkheden die er zijn. Aanpak hierbij zal zijn om de menukaart aan te bieden in
verschillende tranches, zodat bewoners die een bepaalde aanpak willen snel aan de slag kunnen. Met de menukaart gaan we bij bewoners langs en gaan we ook vormgeven aan de aangegeven wensen van de bewoners.

Bij de menukaart wordt gewerkt met het volgende overzicht:
Bij verwarming is het rijtje
1. de bron, waar halen we de warmte vandaan?
2. transport, hoe komt de warmte in de woning?
3. opslag, hoe wordt de energie bewaard voor in de winter?
4. installatie, de huisinstallatie moet voldoen aan het warmte niveau
5. warmte terugwinning, de manier van terugwinnen van warmte uit afgewerkte ventilatie lucht.
6. koeling in de zomer.

Resultaat stap 2:
– De menukaart voor de no-regret-maatregelen is gemaakt.
– Een eerste tranche van inschrijvingen is gerealiseerd.
– Voor 200 huizen is het energielabel van C naar B gegaan.
Stap 3. De langetermijnopties op tafel
Er zijn in Kantershof technisch gezien meerdere mogelijkheden voor een aanpak van de energietransitie op de langere termijn. Er lijken op grond van eerdere bijeenkomsten vijf opties te zijn voor de technische invulling. Deze zijn:

– Alleen no-regret-maatregelen. Op korte termijn alleen de no-regret-maatregelen zoals zonnepanelen en dak-isolatie toepassen. Gecombineerd, mogelijk, met gezamenlijke inkoop en saldering. En pas na de no-regret-maatregelen verder kijken om de tweede stap van de transitie al dan niet op korte termijn te nemen. Dan is een en ander verder uitgekristalliseerd en hoeven wij niet te experimenteren.
– Warmtenet. Er kan in onze wijk een warmtenet komen. Voor deze optie is reeds veel uitgezocht, ook de kosten per aansluiting.
– Groengas. Mogelijk kunnen we hierbij meeliften met de aanpak van GroenGasQuickFit in Gaasperdam (Anne Stijkel).
– Full electric. En dan kunnen we wel een aantal dingen samendoen in de wijk, zoals een
gezamenlijke inkoop en gezamenlijke aanpak op isolatie. Hierdoor worden de kosten lager.
– Het initiatief om alle carports van Kantershof van zonnepanelen te voorzien geeft unieke mogelijkheden m.b.t. de energietransitie in Kantershof.
– Het gebruik van waterstof als voeding voor de energievoorziening.
Resultaat stap 3. Het resultaat van deze stap is een uitwerking van de verschillende opties. Het is een verkenning, de schop gaat nog niet de grond in.
Stap 4. De keuze
De stappen 1, 2 en 3 geven ons inzicht in de mate van draagvlak, gezamenlijke uitgangspunten en de technische opties die er zijn. Op basis van deze inzichten kunnen we gezamenlijk een keuze maken voor de langetermijnopties. Tegelijkertijd zijn we al aan de slag met de concrete no-regretmaatregelen die we in gezamenlijkheid kunnen doen.
4. Bewonersbetrokkenheid
Essentieel in deze aanpak is om de bewoners in de wijk goed betrokken te houden. Het is een aanpak voor en door bewoners. En dan niet alleen de direct actieve bewoners, maar ook de overige bewoners. Zodat iedereen in de wijk betrokken kan zijn. We zetten hierbij een proces op waarin bewoners goed betrokken zijn. Corona-voorschriften maken dat fysieke bijeenkomsten lastig tot onmogelijk te organiseren zijn. Een derde van de bewoners beschikt over internet. Internetcommunicatie heeft dus ook haar beperkingen.

Concreet:
1. Er komen meerdere fysieke en/of video-bewonersbijeenkomsten.
2. Er komt een uitvoeringsteam waarin meerdere buurtbewoners zitting hebben.
3. Er komt een klankbordgroep van bewoners die op meerdere momenten direct meedenkt en input geeft.
5. Voorstel voor actie
De uitvoering van het hele plan is op zich overzichtelijk, maar kost wel tijd. Om het geheel in goede banen te leiden en ervoor te zorgen dat we niet onnodig het wiel opnieuw uitvinden is er ook externe betrokkenheid nodig. We kiezen voor een aanpak met een uitvoeringsgroep, een klankbordgroep en externe experts indien nodig. Concreet ziet dit er als volgt uit:
1. Uitvoeringsgroep. We stellen een uitvoeringsgroep in, met daarin zowel bewoners, vertegenwoordiging vanuit de Stichting Woon en een externe procesbegeleider.
Mogelijke samenstelling:
– Baudouin Knaapen (stichting Woon)
– Rob Alberts (bewoner)
– AAAA Meerdere bewoners
– Proces expert vanuit aanpak 2025
– Marina Barink (bewoner tevens vertegenwoordiger van de Bewonersbelangenvereniging
Kantershof)
– Aangevuld met bijvoorbeeld Edgar Zonneveldt of een ander lid van Team AGV van Amsterdam (optioneel)
Voor de begeleiding van dit hele traject willen we dus een procesbegeleider van buiten de buurt aan trekken. Deze persoon kan onafhankelijk het traject uitstippelen en vormgeven.
2. Klankbordgroep bewoners. Naast de uitvoeringsgroep vragen we een aantal bewoners om actief mee te lezen en betrokken te zijn bij de uitvoering. Noem het een klankbordgroep. Deze groep roepen we regelmatig bijeen en zij kunnen ook steeds op eigen initiatief input leveren.
3. Inschakeling technische experts. Op basis van de aanpak en de benodigde input worden experts, bij voorkeur uit de wijk of uit de overige wijken van de Bijlmer, gevraagd input aan te leveren.
6. Planning
Oorspronkelijk was het plan om najaar 2020 de mogelijke keuzes voor te leggen aan de bewoners van Kantershof, op de ALV van de vereniging. Gezien de corona-maatregelen en de opbouw van bevolking in de wijk (er wonen veel mensen van boven de 70) is de planning van de bijeenkomsten uitgesteld. De bijeenkomsten worden nu voorlopig gepland voor in de winter van 2020 en verder in 2021. De acties rondom de no-regret-maatregelen kunnen wel plaatsvinden.
Hierdoor ziet er planning er als volgt uit:
Stap Actie Planning
Start gehele traject Bijeenkomst uitvoeringsgroep 18 september 2020
Stap 1. Draagvlak Uitzetten enquête ????
Uitkomsten enquête met ten minste 200 reacties????
Maken van warmtefoto’s november-december 2020
Stap 2. No-regret-maatregelen Opstellen van menukaart, op basis van enquête
April 2021
Menukaart gereed en verspreid bij bewoners
September 2021
Eerste tranche van intekenen op no-regret maatregelen
September 2021
Uitvoering no–regretmaatregelen
Vanaf november 2021
Stap 3. Langetermijnopties Vaststellen vijf hoofdopties Maart 2021
Uitwerken opties gereed Oktober 2021
Stap 4 Keuze December 2021
Bijeenkomsten Continue
5. Kosten
Een noodzakelijke begroting voor een uitwerking van de kosten moet nog verder uitgewerkt worden. Het streven is om niet meer dan 15.000 euro te gebruiken. Tussentijdse evaluatie met de subsidieverstrekker is zinvol. De projectbegeleider en de vertegenwoordiger van het bestuur van de Bewonersbelangenvereniging Kantershof kunnen bij de start/ de subsidietoekenning afspraken maken m.b.t. de tussentijdse evaluatie.
2000 euro recrutering deelnemers werkgroepen
4000 euro projectbegeleider
2500 euro buurt bijeenkomst met informatie
1000 euro faciliteren webinar en online meeting met subgroepen
2500 euro inhuur expertise en onderzoek
2000 euro Corona maatregelen